""In 2016 componeerde Joey Roukens (Schiedam, 1982) zijn Eerste vioolconcert ‘Roads to Everywhere’. NRC schreef na de première: ‘Secties lopen organisch en dance-achtig manier [sic] in elkaar over. […] Roukens speelt met kitsch-elementen, en haalt ze in het slot door een filter – wat overblijft is pure schoonheid.’ Goed getroffen, want dit tweedelige stuk, een opdracht van Asko|Schönberg voor eerste violist Joe Puglia, weerspiegelt helemaal zijn manier van componeren. Roukens omarmt de klassieke traditie maar kruidt zijn partituren tegelijkertijd met flinke snufjes jazz, dance, pop en filmmuziek. Zijn werk is altijd goed te volgen, heeft een hoge energie en een direct aansprekende zeggingskracht die hem ook populair maken bij jongere generaties. Virtuositeit in dienst van muzikale gedachte Net als in zijn Eerste Vioolconcert heeft Roukens ook dit keer geen spektakelstuk willen schrijven in de trant van geliefde vioolconcerten van pakweg Vivaldi, Beethoven of Paganini. Veel meer dan een solist die zijn immense spelkwaliteiten mag etaleren tegenover een dienstbaar orkest, beschouwt Roukens deze als gelijke partners. Virtuositeit is nooit een doel op zich, maar staat altijd in dienst van de muzikale gedachte en ook de orkestmusici hoeven bepaald niet op hun handen te zitten.
Muziek rijst op uit de diepteDe titel is ontleend aan hoe de muziek zich door het stuk heen ontwikkelt. Roukens: ‘Vlak voor de soloviool inzet is het orkest in een soort muzikale afgrond beland; het koper speelt daar een luide, lage toon die klinkt als een misthoorn. Dan zet de solist een klaaglijk motief in, waarna zij gaandeweg het concert almaar hoger klimt tot ze uiteindelijk, aan het slot, in haar allerhoogste register zal eindigen. Tijdens het schrijven had ik steeds het beeld voor ogen van een muziek die tracht te ontsnappen uit die diepte.’
Wiegend gondellied versus chromatiekHoewel Roukens Out of the Deep beschouwt als eendelig, zien we in de partituur toch vier titeldelen én een epiloog staan. ‘Tja’, antwoord de componist desgevraagd, ‘ik zie het meer als één doorgecomponeerd geheel, met subsecties die zonder onderbreking in elkaar overgaan.’ Naast het langzaam van lagere naar hogere regionen klimmen van de muziek, is er nog een verbindende factor, verklaart hij: ‘Het lamento van de soloviool heeft een thema als van een barcarolle, een wiegend gondellied, waartegenover het orkest chromatische, dissonante passages plaatst. Die twee thema’s vormen het basismateriaal en keren als rode draad door het hele concert terug.’
Van klaagzang naar berustingIn het eerste deel staan deze twee thema’s min of meer als uitersten tegenover elkaar, het tweede heeft een grote ritmische energie, waarna het derde een lyrisch, haast devoot intermezzo biedt en het vierde terugkeert naar de heftige energie van het begin. Violist en orkest reageren steeds koppiger en grimmiger op elkaar, tot hun ‘strijd’ tot een ontlading komt. In een melancholieke en kalme epiloog begeleiden spaarzame akkoorden van vooral de strijkers de soloviool tijdens haar langzame klim naar het allerhoogste register. De rust is wedergekeerd.""
De wereldpremière van deze compositie vond plaats in Tivoli Utrecht in de reeks van 'AvroTros Vrijdagconcerten'. Het Radio Filharmonisch Orkest stond onder dirigent Markys Stenz met als solo violiste Simone Lamsma (1985) uit Leeuwarden.
Beluister her de opname van die avond.
Comments